De ijsvogel bij Gijs Wilbrink
Je hebt van die mensen, leraren vooral, die zo heel stellig kunnen zeggen: ‘Er bestaan geen domme vragen!’ Dat zijn meestal geen leuke mensen. Er bestaan wel degelijk heel domme vragen, en rare vragen en niet ter zake doende vragen. Aangezien ik regelmatig een lezing geef, kom ik alle soorten vragen tegen, gelukkig ook heel veel geïnteresseerde en intelligente vragen.
In januari ging ik op een minitournee langs Haren, Hoogeveen, Assen en Noord-Sleen met een lezing over De beesten van Gijs Wilbrink voor de Literatuurclubs Drenthe. In de zomervakantie had ik een week lang aan de uitwerking en de analyse van de roman gewerkt, waarna het me ongenadig in de rug was geschoten en ik de rest van de vakantieweken nodig had om weer te herstellen. Mijn lezingen in januari moesten wat extra’s toevoegen aan de uitwerking, dus ik was vooral ingegaan op de intertekstuele relaties en dan met name de schilderijen die een rol spelen in het boek. Van Vincent van Gogh (door zijn ‘rokende schedel’ gaat hoofdpersoon Isa zich voor kunstgeschiedenis interesseren) via Goya, Munch, Monet naar Escher. Het wemelt van de verwijzingen (Courbet, Signac) en ik zag daar wel een bepaalde lijn in, bijvoorbeeld dat Isa via de kunst weer waardering krijgt voor de werkelijkheid van het landschap waar ze geboren is.
In Haren kreeg ik na afloop van mijn lezing de vraag: ‘Wat doet die ijsvogel bij de gevangenis?’ Er zit een scène in de roman waarbij Isa op bezoek probeert te gaan bij haar opa die in de gevangenis zit. ‘Een jonge ijsvogel daalt neer op een van de spijlen van de poort, haar oranje borstje glinstert in de winterzon, ze loert de gracht af naar vissen.’ Een vraag die ik meteen categoriseerde als niet relevant. Wat doet het er nu toe of daar een mus, een spreeuw of een ijsvogel zit? In de lezingen volgend op die in Haren haalde ik altijd deze vraag aan om te benadrukken dat ik ook niet overal een antwoord op had.
Afgelopen zondag interviewde ik Wilbrink in Oosterhesselen (bij Zweeloo)(naast Aalden) en vroeg hem met enige ironie naar de betekenis van de ijsvogel bij de gevangenis. Wilbrink antwoordde dat er 21 titels van schilderijen van Van Gogh verstopt zaten in De beesten, ‘de ijsvogel’ verwijst ook naar een schilderij van Van Gogh. Mijn lezingentournee moet ik maar overdoen. Er bestaan geen domme vragen, zeg ik altijd.
Coen Peppelenbos
(foto: © Roos Custers)
Het bericht Column: Coen Peppelenbos – De ijsvogel bij Gijs Wilbrink verscheen eerst op Tzum.