Uren met Joop Schafthuizen
In 1933 publiceerde E. du Perron zijn Uren met Dirk Coster, een afrekening met de opgeblazen kritische formuleringen van deze literatuurvorser. Veertig jaar later ongeveer haakt Karel van het Reve in op deze titel met zijn essaybundel Uren met Henk Broekhuis, die hij zelf is, en weer ongeveer veertig jaar later, te weten vorige week, verscheen Uren met Joop Schafthuizen van de hand van literatuurhistoricus Nop Maas, uitgegeven onder auspiciën van zijn eigen uitgeverij te Haarlem, genaamd De Korenmaat, gevestigd in drukkerij De Hof van Jan, in de Korte Margarethastraat alhier en slechts voor intimi toegankelijk.
Ik kom er graag.
Nop Maas is de Van het Reve-kenner bij uitstek, tot in de derde generatie, indien nodig, met inbegrip van echtgenotes, kinderen en partners. Hij schreef de driedelige biografie Gerard Reve: Kroniek van een schuldig leven en verzorgde jarenlang de verklarende aantekeningen bij de brievenboeken van Reve – op zich al een uitgebreid oeuvre – en hij bezorgde bovendien de eerste vijf delen van het Verzameld werk (de totstandkoming van het zesde en laatste deel stuitte op de querulante tegenwerking van Reves toenmalige partner en latere weduwnaar Joop Schafthuizen).
Ook verzorgde Maas de uitgave van de twee Oorlogsdagboeken van Hanny Michaelis, eertijds Reves echtgenote, en was hij betrokken bij de uitgave van haar Nagelaten gedichten.
Ik hoop dat ik niets vergeten ben.
Schrijven dat ik Uren met Joop Schafthuizen in één ruk heb uitgelezen zou een formulering zijn die voor dit boek al te dubbelzinnig klinkt, maar het heeft me van begin tot eind geboeid, in vlagen van woede en ontroering. Ik schreef de auteur dienaangaande: ‘Ik vind het een fenomenaal document humain, waarmee ik je grotelijks complimenteer. Het is een afstraffing die tegelijkertijd ontroert. Schafthuizen is eigenlijk een diep-tragische, paranoïde gek, een half-analfabetische machtswellusteling en geldwolf, maar hij is toch ook een ‘buddy’ geweest voor de langzaam in de mist der mensen verdwijnende man, die ooit G.K. van het Reve was.’
Ooit, Gerard Kornelis.
Met zijn sublieme ‘brievenbundels’ Op weg naar het einde en Nader tot U en zijn volstrekt particuliere humor, waarvan men sommige uitspraken nooit meer vergeet, zoals aangaande Tweede van der Helst, of de uithaal om voor een ander hoofd te gaan sparen, dan wel iedere dag aardappels en groente, of misschien wel de bekendste van allemaal, in casu: de brandende poppenwagen.
Ontroerend zijn dan Reves op heldere momenten laatste omarmingen van het verleden, met bijvoorbeeld de guitige observatie: ‘Ik kan nog kakken zonder bril, hè, Joop?’, waarop Joop: ‘Ja, Gerard, hij is goed, maar je zegt hem zo vaak.’ Truman Kapotje is ronduit zwak, maar op pagina 117 licht er dan toch een uitspraak op van onversneden ouderwets gehalte: ‘Als ik dit eet word ik morgen dood wakker.’
Heerlijk!
Uren met Joop Schafthuizen is gebaseerd op aantekeningen die Nop Maas maakte gedurende de jaren 1998-2013, tijdens de onderhandelingen met de gefortuneerde Onderneming Gerard Reve, waarvan de bewindvoerder, de bedrijfsleider en de accountant verenigd waren in één persoon: de heer Joop Schafthuizen.
Nachtelijke scheldtelefonades waren zijn specialiteit:
‘Ik schiet een kogel door je hart’ (Nop Maas)
‘Kankerrat’ (idem)
‘Teringhoer’ (Hanny Michaelis)
Of publiekelijk aangereikte kwalificaties:
‘Stinkende jodenkut’ (Mirjam Rotenstreich)
Ik doe maar een korte greep uit de ethische grabbelton van de belevingswereld van Joop Schafthuizen.
Uren met Joop Schafthuizen is een belangrijk literair geschrift, waarin de over een periode van zeven jaar langzaam verdwijnende Gerard Reve een overwegend en beklemmend portret krijgt.
L.H. Wiener
Te bestellen via www.nopmaas.nl. € 25,- inclusief verzendkosten.
Het bericht Column: L.H. Wiener – Uren met Joop Schafthuizen verscheen eerst op Tzum.