Moeder van uitgever gaf Heere Heeresma ‘goed geld’ voor porno
Catawiki hoefde mijn twaalf boeken van Heere Heersma dus niet. Ze dachten daar niet dat dit kavel € 75 zal opbrengen, en dat terwijl een exemplaar van Sex-annonces tot het stapeltje behoorde. Is het zeldzaam? Geen idee. Misschien weten ze bij Catawiki niet wie de schrijver was. Op de Franse titel prijkt een sticker van Christine Le Duc (‘Leidsekruisstraat 33 / Tel. 020 – 23 26 46 / 1017 RG Amsterdam’). De auteur van deze ‘Juthro uitgave’ (‘Mensenkinderen wat is dit boek LEERRIJK’) is Johannes de Back, die, aldus de achterflap, ook titels op zijn naam heeft gebracht als Gelukkige paren (‘3 delen in één band’), Over de last der lusten en Fijne mensen.
Gelukkige paren is ook de titel van een boek van Heere Heeresma (‘prima porno in prachtig proza’, verschenen bij Uitgeverij Villa, Weesp) – ook dat maakte deel uit van mijn kavel, net als Een hete ijssalon, behorend tot hetzelfde genre en ook door Villa uitgegeven. Op pagina 4 staat: ‘Eerste druk maart 1984 / Tweede druk april 1984 / Derde druk juli 1984’, maar ook: ‘© copyright 1967 by Heere Heeresma, France’.
In Een hete ijssalon, in 1982 verschenen, had Heeresma al uit de doeken gedaan hoe hij was gekomen tot het schrijven ervan:
In het midden der zestiger jaren, droeg ik bij regenachtig weder de toen juist populair wordende plastic boterhamzakjes over de sokken daar er geen geld was mijn doorgelopen zolen te repareren. […] Als de nood het hoogst is, dan is zelfs een onzindelijk toilet welkom. En deze schrijver aksepteerde vanuit het verre België het als uit de hemel vallende verzoek om tegen goed geld onder pseudoniem enige zgn. ‘galante’ of ‘realistische’ boeken te schrijven. Porno dus.
Wat hij onder porno diende te verstaan? Vóór alles slecht geschreven boeken waarin met regelmaat ‘de geslachtsdelen genoemd en geroemd’ worden. ‘Pneumatische lektuur, dat was het.’
Heeresma schreef zijn galante boeken onder verschillende pseudoniemen. Behalve Johannes de Back gebruikte hij namen als Ben Bulla, Rochus Brandera en Horst Liederer. Het in de omnibus Een hete ijssalon opgenomen Sex-annonces wordt hier gek genoeg toegeschreven aan Ben Bulla, terwijl op het omslag van de boekuitgave die ik hier voor me heb de naam van Johannes de Back (‘Auteur van “Gelukkige Paren”’) staat.
Wie zoveel pseudoniemen hanteert, zal inderdaad weleens in de war raken, helemaal doordat het copyright van Sex-annonces blijkt te berusten ‘© by R. Van Hevel, Perenstraat 15 Antwerpen’. Wie is dat nu weer? Googelend kom ik onder meer deze column van Karel ten Haaf tegen, op Tzum, uit 2011. In die column, veelzeggend getiteld ‘Enigma’, vestigt hij zijn aandacht op Uitgeverij Walter Soethoudt.
Hij gaf de Tao te King van Lao-Tseu uit, maar ook De Fotograaf – ranzige porno van Claus Trum (zij het onder andere uitgeversnaam, R. van Hevel, en gevestigd op het adres van de buren: Perenstraat 13 – i.p.v. 15 –; maar wel “Druk, omslagontwerp en typografie: Walter Soethoudt”).
Vreemd, dat geschuif met die adressen. Huist Van Hevel in de Perenstraat nu op nummer 13 of op 15 waar volgens Ten Haaf Soethoudt is gevestigd? Overigens staat in Sex-Annonces onder de copyrightregel: ‘Druk Walter Soethoudt’. Een bedrijvig mannetje dus, die Soethoudt. Volgens Google woont hij nog altijd in de Perenstraat op nummer 15. Ook zijn telefoonnummer wordt opgegeven. Hij heeft blijkbaar geen geheimen.
De Belgische site schrijversgewijs.be weet te melden dat hij boekverkoper van geboorte is en op 20 september 1939 te Antwerpen werd geboren als Walter Augustinus Petrus Soethoudt. Zijn moeder heette Romanie Van Hevel. Ze opende in de Perenstraat boekhandel De Dageraad.
Vooral de pornoboeken, de expliciete, seksueel opwindende romans verkochten goed. […] Gezien de succesverkoop besluit De Dageraad dan ook om zelf zulke boeken uit te geven – Walter legt de contacten met andere (porno)uitgevers en wordt het aanspreekpunt voor het bedrijf en vanaf de jaren ‘60 bepaalt Walter mee welke boeken er onder deze naam zouden verschijnen.
Als het copyright van Sex-Annonces bij de moeder van Walter Soethoudt berustte, moet dat betekenen dat zij degene was die ‘goed geld’ betaalde aan Heere Heeresma. Op de desbetreffende bladzijde in Een hete ijssalon staat ‘© copyright original Ausgabe Pilon Papeterie GmbH, Hamburg, 1967’, maar dat is een typische Heeresma-mystificatie.
Overigens blijkt niet alleen Heeresma ‘galante lektuur’ te hebben gepubliceerd bij moeder Soethoudt, ook Jef Geeraerts mocht bij haar zijn hand ophouden, want hij was het die zich bediende van het pseudoniem Claus Trum. Walter Soethoudt zelf deed op het gebied van schuilnamen ook een flinke duit in het zakje, maar zijn moeder zal toch wel hebben geweten dat hij Geza Brown, Mickey Martin, Walter Steffer, Denis Arnolds, Dunald Dock, Art Ada, Jackson Pienter, Winnetou Stradevarus en Winchester Starkin was?
Werd pornolectuur minder lucratief doordat gerenommeerde auteurs als Louis Paul Boon en Hugo Claus bij hun vaste uitgevershuizen en onder eigen naam expliciete teksten publiceerden (Mieke Maaike’s obscene jeugd, Het jaar van de kreeft)? Hoe het ook zij, als uitgever bracht Soethoudt in de jaren zeventig boeken uit van extreem-rechtse, en zelfs nazistische auteurs. In 2006 ging Walter Soethoudt met pensioen en in 2008 verschenen zijn memoires. Sinds 2009 houdt hij een blog bij, ‘bedenkingen, mijmeringen, oprispingen’. Toen ’t Pallieterke hem in 2015 interviewde, woonde hij nog steeds in de Perenstraat.
Terug nu naar Heeresma die zijn pseudoniem Johannes de Back voorzag van de titels prof., dr. en ing., ‘een knappe kop dus’, al zegt hij het zelf in de inleiding van Sex-annonces (die in de herdruk van 1982 is weggelaten). In beide uitgaven vangt het verhaal op dezelfde manier aan:
Woedend staarde hij naar haar. Zijn vrouw. Wat een paard!
Aan het slot merken we enkele kleine wijzigingen op. Het origineel:
En daarbij, laten we nooit vergeten dat we het op een ouwe fiets het beste leren. Het geil sprong tevoorschijn. De harten klopten sneller en gedrieën leefden ze nog lang en gelukkig. Leve de SEX. Leve de ONTUCHT!
In 1982 werd dat:
En daarbij, laten we nooit vergeten dat we het op een ouwe fiets het beste leren. De harten klopten sneller en gedrieën leefden ze nog lang en gelukkig. Leve de sex!. Leve de annonces!
Of het er beter op werd?
Op 27 november 1982 schreef ik er een klein, enigszins laatdunkend stukje over: ‘Heeresma is even luimig als in [Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp]’. Subtiel nam hij wraak. Voor de achterkant van Gelukkige paren had hij enkele lovende citaten uit zijn duim gezogen: ‘De pers beefde van bewondering toen Gelukkige paren verscheen.’ Wim Sanders (Het Parool), Ron Kaal (Haagse Post), [Ben] Haveman en [August-Hans] de Boef (de Volkskrant) en Frank van Zijl (Het Vrije Volk) werden aldus op de hak genomen.
Frank van Zijl?
Hij bedoelde mij, want vanaf de derde druk staat er: ‘Frank van Dijl, de Brabantia van Het Vrije Volk: “Ik herken veel van mezelf in Gelukkige paren. Ik ben natuurlijk die Renee uit het boek. En ook wel een beetje Janine, toch…’
Haha, die Heere Heeresma…!
Rest nog de vraag hoe ik aan dat exemplaar van Sex-annonces kom. Ik vermoed gekregen óf van Peter van der Velden óf van Peter Loeb. Als Loeb & Van der Velden waren zij de uitgevers van een bundel met interviews die ik voor Het Vrije Volk had gemaakt. Kort daarop, maar mijn boek had daar niets mee te maken, gingen zij uit elkaar om ieder voor zich als zelfstandig uitgever verder te gaan. Van der Velden gaf voordat Uitgeverij Villa zich eraan waagde een bundel uit met verhalen van Heeresma waarin met regelmaat ‘de geslachtsdelen genoemd en geroemd’ worden, Pornotaria. Kreeg ik het boek van hem? Of toch van Loeb, die immers Heeresma helemaal uitgaf met alle ‘nette’ verhalen?
Zou Catawiki na deze uiteenzetting die boeken niet alsnog willen hebben?
(Er is overigens een journalist die Frank van Zijl heet. Hij is chef opinie a.i. bij de Volkskrant.)
Het bericht Column: Over het opschonen van de boekenkast (7) verscheen eerst op Tzum.