Ononderbroken uitgestelde mededeling met onmiddellijk voortgaan
Onlangs gaf de onvermoeibare Uitgeverij Vleugels enkele korte teksten van Samuel Beckett uit, mooi vertaald door Anneke Brassinga. Ik schreef nadrukkelijk ‘teksten’, omdat ze niet eenvoudig te typeren zijn. Ze lijken op poëzie, maar Beckett zelf omschreef ze als proza. Lyrisch proza wellicht? Het maakt niet uit, het maakt deze teksten des te intrigerender. Op het omslag staat dat we in het geschrevene ‘bezweringen kunnen horen van een bewustzijn dat aan zichzelf het eigen (voort)bestaan bewijst als een grensgebied tussen autonomie en ontlediging’. Cryptisch, maar hiermee is dit cryptische proza treffend omschreven. Ze zouden zelfs als meditaties kunnen worden opgevat, misschien komt daarom het staren ter sprake in ‘Roerloos’; staren is in zekere zin een vorm van mediteren.
Hoe het ook zij, er staan prachtige, want raadselachtige zinnen in als: ‘We zochten toevlucht in de rekenkunde.’ Of: ‘Vanaf de dag dat hij langdurig de rug van zijn linkerhand had laten dwalen over de bouwafval van zijn heiligbeen om daarna kond te doen van zijn voorspelling.’ Zinnen om te laten tatoeëren. Af en toe wordt het bijna mystiek: ‘Om van tijd tot tijd van de hemel te kunnen genieten maakte hij gebruik van een rond spiegeltje. […] En vaak voegde hij eraan toe dat de hemel niets te melden had.’ Of: ‘Mijn ongenade heb ik net onder de heuvelkam gesitueerd.’
Eveneens staat er op het omslag dat de teksten het beste hardop worden gelezen – vandaar het ‘horen’ van de bezweringen – opdat de ‘muzikale, repetitieve trant ten volle tot haar recht komt’. Hierbij een klein mantra; de taal als middel om de taal tussen haken te zetten, op te heffen en jezelf daarbij leeg te maken:
Ononderbroken onmiddellijke mededeling met onmiddellijk voortgaan. Hetzelfde met uitgesteld voortgaan. Ononderbroken uitgestelde mededeling met onmiddellijk voortgaan. Hetzelfde met uitgesteld voortgaan.
Onderbroken onmiddellijke mededeling met onmiddellijk voortgaan. Hetzelfde met uitgesteld voortgaan. Onderbroken uitgestelde mededeling met onmiddellijk voortgaan. Hetzelfde met uitgesteld voortgaan.
Graag stel ik voor dat de lezers van Underground bij het opstaan en voor het slapen gaan dit fragment, of iets anders uit het bundeltje, opdreunen. Een boekje voor op het nachtkastje dus. Het maakt niet uit of er iemand bij is, misschien is het zelfs goed. Sommigen houden van duidelijke mededelingen, maar het lijkt me nuttig om jezelf en anderen af en toe te confronteren met onduidelijke mededelingen, en zeker als ze van iemand als Beckett komen. Is het leven immers niet op te vatten als een onduidelijke mededeling? Een troost voor de sceptici: door alle onduidelijkheid zal uiteindelijk de duidelijkheid breken, sommigen althans zullen wellicht de eeuwigheid horen spreken.
Johannes van der Sluis
Samuel Beckett – Kort proza. Vertaald uit het Engels door Anneke Brassinga. Vleugels, Bleiswijk. 48 blz. € 20,85.
Het bericht Underground: Samuel Beckett – Kort proza verscheen eerst op Tzum.